ทำไมเราถึงตั้งคำถามไม่เก่ง

อันนี้เป็นเรื่องจาก ห้อง อ. เกรียงศักดิ์ ใน clubhouse เมื่อวันที่ 1 เมษายน ครับ ในหัวข้อมาฝึกตั้งคำถามกัน

แต่เห็นว่าประเด็นเรื่องนี้ดูน่าสนใจดี เลยมาบันทึกไว้

ก่อนที่จะลงไปดูในรายละเอียดต้องขอบอกก่อนว่า คำว่าคำถามในที่นี้ จะหมายถึงคำถามที่จะนำไปสู่แนวคิดไหม่ ผลิตภัณฑ์ใหม่ เช่น

• ทำไมเราถึงไม่ตั้งคำถามแบบเซอร์ ไอแซค นิวตัน ในตอนที่แอปเปิ้ลตกใส่หัว
• ทำไมเราถึงไม่ตั้งคำถามเกี่ยวกับโทรศัพท์แบบ Steve Job
• ทำไมเราถึงไม่ตั้งคำถามเกี่ยวกับระบบการค้นหาทางอินเทอร์เน็ต แบบ Larry Page กับ Sergey Brin

โดยคุณ Theera Tananchai ซึ่งเป็น moderator ร่วมกับอ. เกรียงศักดิ์จึงจำแนกคำถามออกแบบ 2 แบบคือ Limiting Question กับ Opening Question

โดยที่ Limiting Question เป็นคำถามสำหรับปัญหาที่เราอาจจะรู้คำตอบอยู่แล้ว เช่น การตั้งคำถามสำหรับโจทย์คณิตศาสตร์ระดับมัธยม คำถามทดสอบการเรียนต่างๆ ก็มักจะอยู่ใน Scope นี้

ขณะที่ Opening Question เป็นคำถามสำหรับ Unknown Problem เป็นคำถามที่ไม่แน่ใจว่าจะรู้คำตอบไหม แต่อยากรู้ เช่น ทำไมคนถึงมาซื้อชานมไข่มุกในตอนช่วงเช้าเวลาขับรถ

ความเห็นเกี่ยวกับปัญหาของการตั้งคำถามไม่เก่งจะมีอยู่ 2 เรื่องหลัก

1. สิ่งแวดล้อม — เราถูกฝึกให้ตั้งคำถามเพื่อแก้ปัญหา มากกว่าการสร้างสิ่งใหม่ เราถูกเทรนมานาน เพื่อจัดการกับปัญหาที่เรารู้วิธีแก้อยู่แล้ว ซึ่งเมื่อเราเคยชินกับการตั้งคำถามในลักษณะที่เป็น Limiting Question เป็นเวลานาน มันก็เป็นอะไรที่ยากที่จะมาตั้ง Opening Question
2. ความกลัว — หลักๆ คือความกลัวสายตาคนอื่น ที่จะบอกว่าเราโง่ หรือ เรากวน

ซึ่งแนวทางในการจะทำให้คนกล้าตั้งคำถามก็มีความเห็นดังนี้ครับ

1. สร้างบรรยากาศให้คนถาม อาจจะมีบางคนพูดถึงเรื่องของ Psychological Safety ซึ่งคืออะไรก็ตามที่ทำให้เขารู้สึกสบายใจที่จะถามคำถาม
2. กิริยาของคนถาม และคนตอบ ในบางครั้งกิริยาอาการของคนถามหรือคนตอบ ก็เป็นส่วนหนึ่งในการสะท้อนความไม่อยากให้ตั้งคำถามกลับมาให้กับผู้ถาม เช่น ครูอาจารย์ที่ขึ้นเสียงถ้ารู้สึกว่าตอบนักเรียนไม่ได้ ซึ่งจุดนี้ ผู้พูดอีกคนที่อยู่ต่างประเทศก็บอกว่า ที่ต่างประเทศอาจารย์มีสิทธิ์ที่จะตอบไม่ได้ แต่อาจารย์ก็จะมีวิธีการที่จะพานักเรียนช่วยกันหาคำตอบของปัญหาเหล่านั้น
3. ทัศนคติ เราต้องมีความเข้าใจใหม่ว่า การตั้งคำถามนั้นมีนัยยะว่า เรารู้หรือเราไม่รู้ มากกว่าเราโง่หรือเราฉลาด การไม่รู้ไม่ได้แปลว่าไม่ฉลาด